Idea budżetu obywatelskiego polegała na przekazaniu obywatelom prawa do współdecydowania o przeznaczeniu pieniędzy pochodzących z płaconych przez nich podatków. Niestety w wielu przypadkach budżety obywatelskie przekształciły się w radosne plebiscyty, w których mieszkańcy współuczestniczą w marnotrawieniu publicznego grosza i wydawaniu go na różne kosztowne fanaberie.
Budżet obywatelski to wydzielona część budżetu jednostki samorządowej, o której przeznaczeniu mogą decydować mieszkańcy miasta, gminy lub powiatu. Władze samorządowe zapisują w lokalnym budżecie kwotę, która jest przeznaczona na inicjatywy i projekty inwestycyjne zgłaszane bezpośrednio przez obywateli. O tym, który projekt otrzyma wsparcie, decyduje demokratyczne głosowanie, organizowane najczęściej za pomocą strony internetowej.
Fakt udziału obywateli w decydowaniu o wydatkowaniu pieniędzy publicznych nie jest zły, bo pieniądze w budżecie pochodzą z płaconych przez nich podatków. Niestety w wielu przypadkach realizacja budżetu obywatelskiego zamieniła się w ludową zabawę, podczas której obywatele biorą udział w szastaniu publicznymi pieniędzmi.
Jednym z najbardziej kontrowersyjnych projektów zrealizowanych w ramach budżetów obywatelskich jest postawiony w centrum Łodzi pomnik jednorożca. Autorem pomysłu budowy rzeźby jest łodzianin, który w 2016 roku zaproponował, aby miasto postawiło podobiznę mitycznego stworzenia obok monumentalnego przystanku tramwajowego nazywanego przez mieszkańców „stajnią dla jednorożców”. Projekt pt. „Jednorożce do stajni jednorożców – nie całkiem poważny pomnik dla małych i dużych łodzian” zgłoszono do głosowania w ramach lokalnego budżetu obywatelskiego. Pomysł poparło 3 774 łodzian i zajął on 15. miejsce w głosowaniu na projekty ponadosiedlowe.
Pomysł budowy pomnika przypadł do gustu ekipie rządzącej miastem. Ogłoszony został konkurs na projekt rzeźby, jednak żadna ze zgłoszonych prac nie spotkała się z akceptacją ze strony władz miejskich oraz autora wniosku do budżetu obywatelskiego.
Łódzkie Centrum Wydarzeń, Biuro ds. Partycypacji Społecznej oraz pomysłodawca budowy pomnika podjęli decyzję, że projekt i wykonanie rzeźby zostaną zlecone „z wolnej ręki” japońskiemu rzeźbiarzowi Tomohiro Inabie. Urząd Miasta Łodzi przeznaczył na realizację zadania 400 tys. zł. Była to kwota, określona w budżecie obywatelskim, którą zaakceptował zagraniczny twórca.
Pomnik jednorożca odsłonięto z wielką pompą w 2019 roku. W uroczystości wzięły udział władze Łodzi oraz licznie zgromadzeni mieszkańcy. Odsłonięta rzeźba ma około 3,5 metra wysokości, 4 metry długości i pół metra szerokości. Przedstawia ona postać jednorożca, który materializuje się w powietrzu na oczach przechodniów.
Łódzki jednorożec wzbudza skrajne reakcje łodzian. Część mieszkańców widzi w nim nowy symbol miasta, inni nazywają go artystycznym kiczem i twierdzą, że miasto wydało 400 tysięcy na „pół jednorożca”. Pomnika broni prezydent miasta Hanna Zdanowska, która podczas jednej z konferencji prasowych stwierdziła, że to sami mieszkańcy zdecydowali o budowie jednorożca i mieli oni świadomość kosztów przedsięwzięcia. Zdaniem pani prezydent „nieraz trzeba mieć swoją fanaberię”.
Komentarz: Należy zapytać, czy pieniądze z budżetu Łodzi powinny być wydawane na tego typu obiekty, w czasie gdy w kasie miasta brakuje pieniędzy na realizację ustawowych zadań samorządu.
Łódź jest jednym z najbardziej zadłużonych polskich miast i 400 tysięcy złotych mogło zostać przeznaczone na spłatę części komunalnych zobowiązań.
Niestety wiele do życzenia pozostawia również postawa obywateli, którzy zamiast motywować lokalnych polityków do oszczędności w wydawaniu publicznego grosza, sami zgłaszają w ramach budżetów obywatelskich projekty polegające na zabawie w efektowne szastanie publicznymi pieniędzmi.
Jeśli grupa łodzian życzy sobie, aby w ich mieście powstawały takie obiekty, to najlepszym rozwiązaniem byłoby wykonanie rzeźby za pieniądze pochodzące od prywatnych darczyńców. Gdyby każdy z 3 774 łodzian głosujących za budową podobizny jednorożca wpłacił na ten cel 106 zł, to rzeźba powstałaby bez oglądania się na dofinansowanie przez budżet miasta.
